8.11.13

Λίγα ακόμη σχετικά με το έργο του Κώστα Τρικογλίδη


Ο Κώστας Τρικογλίδης ήταν ένας απ τους σπουδαιότερους Έλληνες μεταφραστές. Μετέφρασε πολλά σπουδαία λογοτεχνικά έργα και ανάμεσά τους τις Χίλιες και μία νύχτες. Ειδικά αυτή η τελευταία μετάφραση είναι αξιοθαύμαστη από κάθε άποψη: τεράστια σε όγκο (εφτά τόμοι), εξαιρετικής λογοτεχνικής ποιότητας και μεταφρασμένη από μια δύσκολη γλώσσα (απτο αραβικό πρωτότυπο). Με αυτήν ο Τρικογλίδης κέρδισε επάξια μια θέση δίπλα στους μεγάλους μεταφραστές μας, χάρη στην αφοσίωση και στο όραμα των οποίων πλούτισε η γλώσσα και η λογοτεχνία μας. Δίπλα του στέκονται μεταφραστές όπως ο Παύλος Ζάννας του προύστειου Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο, ο Άρης Αλεξάνδρου του Ντοστογιέφσκι, αλλά και οι νεότεροι Παναγιώτης Χοροζίδης (Ανατομία της μελαγχολίας) και Γιώργος Κυριαζής (Πύντσον).

Ο Τρικογλίδης ήταν ο τρίτος παραγωγικότερος μεταφραστής λογοτεχνίας κατά την περίοδο 1900-1950, όπως μαθαίνουμε στην εισαγωγή της Βιβλιογραφίας των ελληνικών μεταφράσεων ξένης λογοτεχνίας ΙΘ΄-Κ΄ αι., τόμ. 2, Σύλλογος προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, Αθήνα 2013. Ταυτόχρονα, η επιλογή των έργων που θα μετέφραζε και η λογοτεχνική ποιότητα των μεταφράσεών του φανερώνουν οξύ αισθητήριο και σπουδαίο λογοτεχνικό ταλέντο.

Θα είχε λοιπόν πολύ μεγάλη σημασία αν μας είχε αφήσει κάποιο θεωρητικό έργο περί μετάφρασης ή έστω κάποιο δοκίμιο ή σημειώσεις σχετικά με τον τρόπο που δούλευε. Αυτή τη σκέψη την είχε διατυπώσει ήδη ο Σεφέρης το 1966 στο κείμενό του «Στα 700 χρόνια του Δάντη». Εκεί γράφει: «Πραγματικά είναι κρίμα που ο Αιγυπτιώτης λόγιος δεν κατέγραψε τη μεταφραστική του μέθοδο. Θα είχαμε να διδαχτούμε πολλά απαυτόν τον χαλκέντερο εργάτη της λογοτεχνίας. Γιατί, ας μη γελιόμαστε, η τέτοιου επιπέδου μετάφραση είναι πρωτότυπη δημιουργία» (Γιώργος Σεφέρης, Δοκιμές, Ίκαρος, Αθήνα 1974, σελ. 265).

Είναι αλήθεια πως ο Τρικογλίδης δεν άφησε κάποιο μεθοδικό θεωρητικό κείμενο περί μετάφρασης. Δεν είναι όμως αλήθεια πως δεν κατέγραψε πουθενά τη μεταφραστική του θεωρία. Στο τρίτο κεφάλαιο του μυθιστορήματός του Η ιστορία της γενναίας Ζέλικα και του ωραίου Τζαφάρ, διαβάζουμε: «Η σημασία της μετάφρασης είναι τεράστια. Όπως λέει ο Τζον Φλόριο στην προμετωπίδα της μετάφρασής του των Δοκιμίων του Μονταίν, παραπέμποντας στον καλό του φίλο Τζορντάνο Μπρούνο, η μετάφραση είναι αυτή που κάνει την κάθε επιστήμη να καρποφορεί. Η φιλοσοφία, η γραμματική, η ρητορική, η λογική, η αριθμητική, η γεωμετρία, η αστρονομία, η μουσική και τα μαθηματικά, γράφει ο Φλόριο, έχουν πάρει ακόμη και τ όνομά τους απ τα ελληνικά. Οι Έλληνες πήραν πολλά απτους Αιγύπτιους και αυτοί απτους Εβραίους ή τους Χαλδαίους. Και δεν καρποφορεί μόνο η επιστήμη χάρη στη μετάφραση, θα προσθέσω εγώ, αλλά και η λογοτεχνία· κυρίως αυτή. Και μάλιστα, η γονιμοποιός δύναμη της μετάφρασης είναι ακόμη μεγαλύτερη όταν έχουμε να κάνουμε με μεγάλα έργα που μεταφράζονται σε μικρές λογοτεχνίες όπως η ελληνική. Δεν εννοώ πως η ελληνική λογοτεχνία δεν έχει να επιδείξει σπουδαία έργα, αλλά πως δεν έχει μεγάλα σε όγκο και όραμα αφηγηματικά κείμενα, όπως είναι για παράδειγμα ο Δον Κιχώτης για τους Ισπανούς ή οι Χίλιες και μία νύχτες για τους Άραβες. Λόγω της γεωγραφικής της θέσης και λόγω της πνευματικής της σύστασης, η Ελλάδα αδυνατεί να κάνει μεγάλες συνθέσεις. Και φοβούμαι πως αυτό δεν έχει να κάνει μόνο με τη λογοτεχνία» (Η ιστορία της γενναίας Ζέλικα και του ωραίου Τζαφάρ, Αλεξάνδρεια 1929, σελ. 157-158) Περιττό να τονίσουμε πόσο αληθινή (και προφητική) είναι αυτή η τελευταία παρατήρηση του Τρικογλίδη.

2 σχόλια:

  1. Πολύ ενδιαφέροντα τα τρικογλίδεια! Και έμαθα και ένα ωραίο μπλογκ που δεν ήξερα :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ευχαριστώ, αγαπητέ Δύτα. Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή που με επισκέφτηκες. Μου αρέσει πάρα πολύ το μπλογκ σου και αποτελεί πηγή έμπνευσης για μένα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή