25.10.13

Ένα άγνωστο αριστούργημα

Ο Κώστας Τρικογλίδης, περίφημος Αιγυπτιώτης λόγιος των αρχών του 20ού αιώνα, είναι πολύ γνωστός για την εξαίρετη μετάφρασή του των Χιλίων και μίας νυχτών. Ο Τρικογλίδης ήταν βαθύς γνώστης της αραβικής και μετέφρασε, εκτός απ τις Χίλιες και μία νύχτες, πολλά ακόμη αραβικά έργα στα ελληνικά. Μετέφρασε, για παράδειγμα, τα ωραιότατα ερωτικά ποιήματα κάποιου ανωνύμου Άραβα του 15ου αιώνα που φέρουν τον τίτλο Το περιβόλι της αγάπης. Παραθέτω εδώ ένα από αυτά: «Ήθελα να σε γεμίσω χάδια και κανένα από σένα δεν επιθυμούσα. Ήθελα νακούσω τη βοή της θάλασσας μέσα στις παλάμες σου κι ύστερα να σκεπάσω τα μάτια μου με τα χεράκια σου και να βυθισθώ σατέλειωτο σκοτάδι.
  Ήθελα να δοκιμάσω ελαφρό μεθύσι νοσταλγίας αντικρίζοντας τα μάτια σου. Ήθελα ν ακούσω τη φωνή σου, που να μου θύμιζε τις φωνές των γυναικών της πατρίδας μου.
Ήθελα να χαϊδέψω, χαϊδεύοντας το κορμί σου, αναμνήσεις και λύπες παλιές κι αν φιλούσα τα χείλη σου το φιλί σου να μου ήταν πικρό.
 Μα φίλησα τα χείλη σου, και το μέλι τους με μέθυσε. Χάιδεψα το κορμάκι σου και το χέρι μου έτρεμε. Άκουσα τη φωνή σου κι οι φωνές των γυναικών της πατρίδας μου δεν ήταν πια παρά βάρβαρη μουσική. Άκουσα τη βοή της θάλασσας μέσα στις παλάμες σου και καταποντίστηκα μέσα στο πέλαγος αυτό.» (Άγνωστου Άραβα ποιητή, Το περιβόλι της αγάπης, μτφρ. Κ. Τρικογλίδης, Ηριδανός, σελ. 43)

Για τον Τρικογλίδη δεν είναι γνωστές πολλές βιογραφικές πληροφορίες. Είναι, κατά κάποιο τρόπο, κρυμμένος πίσω απτο έργο του. Βλ., για παράδειγμα, την πολύ ενδιαφέρουσα σχετική συζήτηση στο blog του Δύτη των νιπτήρων.

Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι το εξής: ο Τρικογλίδης δεν ήταν μόνο ένας σπουδαίος μεταφραστής αλλά κι ένας μεγάλος συγγραφέας. Δημοσίευσε δύο συλλογές διηγημάτων και ένα ογκωδέστατο μυθιστόρημα 900 σελίδων με τίτλο Η ιστορία της γενναίας Ζέλικα και του ωραίου Τζαφάρ (Αλεξάνδρεια 1929). Το μυθιστόρημα αυτό, που εκδόθηκε με έξοδα του συγγραφέα και σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, δεν είχε προσεχτεί ιδιαίτερα μέχρι πρόσφατα. Το ανέσυρε απτη λήθη ο Νάσος Βαγενάς στο άρθρο του «Για την πεζογραφία στα Επτάνησα (και στην Ελλάδα γενικά) τον 19ο αιώνα» (Νέα Εστία, τχ. 1758, Ιούλιος-Αύγουστος 2003, σελ. 79-116). Αναφέρεται μόνον παρεμπιπτόντως στο μυθιστόρημα του Τρικογλίδη, αφού δεν είναι αυτό το θέμα του, αλλά εξαίρει την ποιητική δύναμη και το μεγαλόπνοο όραμα του έργου, που δεν έχει να ζήλεψει τίποτε, κατά τον Βαγενά, απτο Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο του Προυστ ή απτον Οδυσσέα του Τζόυς.

Το μυθιστόρημα του Τρικογλίδη αποπνέει το άρωμα της μεσαιωνικής Αραβίας, ενός εξωτικού τόπου όπου όλα μπορούν να συμβούν. Ο κεντρικός άξονας του έργου είναι, όπως φαίνεται κι απτον τίτλο, ο παθιασμένος αλλά άτυχος έρωτας της Ζέλικα για τον Τζαφάρ. Ας σημειωθεί ότι ο συγγραφέας έχει αντιστρέψει τη συνηθισμένη πλοκή των αραβικών ιστοριών: εδώ είναι η γυναίκα που ερωτεύεται παθιασμένα τον άντρα και κινεί γη και ουρανό προκειμένου να τον κατακτήσει. Γύρω απτην ιστορία της Ζέλικα και του Τζαφάρ, ο Τρικογλίδης πλέκει ένα πυκνό υφαντό μύθων, πραγματικών περιστατικών και ποιητικών ή φιλοσοφικών παρεκβάσεων. Πολλά μέρη του έργου μπορούν να διαβαστούν αυτόνομα ως δοκίμια φιλοσοφίας ή λογοτεχνικής κριτικής. Πρόκειται, τελικά, για ένα «ολικό» μυθιστόρημα. Ας ευχηθούμε η νέα έκδοση του που έχει αναγγελθεί απτις εκδόσεις Ηριδανός για τα ερχόμενα Χριστούγεννα να αποτελέσει την αφορμή ώστε το σπουδαίο έργο του Τρικογλίδη να διαβαστεί και να κατακτήσει τη θέση που του αξίζει στην ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

2 σχόλια:

  1. Καλημέρα. Συγνώμη που τοποθετώ εδώ άσχετο με την ανάρτηση σου σχολιασμό (επειδή βλέπω πως στο πλάι δεν εμφανίζεται η τελευταία ανάρτηση που έκανα), αλλά ενδέχεται να σε ενδιαφέρει.

    Εισαγωγή στη νεοελληνική ἀστική ἰδεολογία. Οι παρενέργειες του γλωσσικού, τέχνη και επιστήμη, και η νεοελληνική ἀστική ἰδεολογία καί η ἀριστερά.

    http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2013/10/blog-post_8020.html

    Χαιρετώ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Καλησπέρα, αγαπητέ Δ`~. Δεν υπάρχει λόγος να ζητάς συγνώμη. Κάθε παρέμβασή σου είναι καλοδεχούμενη. Πολύ ωραία τα κείμενα που ανέβασες στο blog σου και σ' ευχαριστώ που με παρέπεμψες σ' αυτά. Πάντα διαβάζω με ενδιαφέρον τις αναρτήσεις σου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή