Ένα άγνωστο αριστούργημα

Ο Κώστας Τρικογλίδης, περίφημος Αιγυπτιώτης λόγιος των αρχών του 20ού αιώνα, είναι πολύ γνωστός για την εξαίρετη μετάφρασή του των Χιλίων και μίας νυχτών. Ο Τρικογλίδης ήταν βαθύς γνώστης της αραβικής και μετέφρασε, εκτός απ’ τις Χίλιες και μία νύχτες, πολλά ακόμη αραβικά έργα στα ελληνικά. Μετέφρασε, για παράδειγμα, τα ωραιότατα ερωτικά ποιήματα κάποιου ανωνύμου Άραβα του 15ου αιώνα που φέρουν τον τίτλο Το περιβόλι της αγάπης. Παραθέτω εδώ ένα από αυτά: «Ήθελα να σε γεμίσω χάδια και κανένα από σένα δεν επιθυμούσα. Ήθελα ν’ ακούσω τη βοή της θάλασσας μέσα στις παλάμες σου κι ύστερα να σκεπάσω τα μάτια μου με τα χεράκια σου και να βυθισθώ σ’ ατέλειωτο σκοτάδι.
  Ήθελα να δοκιμάσω ελαφρό μεθύσι νοσταλγίας αντικρίζοντας τα μάτια σου. Ήθελα ν’ ακούσω τη φωνή σου, που να μου θύμιζε τις φωνές των γυναικών της πατρίδας μου.

Το προβλεπτό μέλλον και το αληθινό ελευσόμενο

Στην αρχή του ωραίου ντοκιμαντέρ Derrida, ο Ντεριντά ακούγεται να ξεκαθαρίζει τη διάκριση μεταξύ του μέλλοντος (le futur) και του ελευσόμενου (l’avenir). Πρόκειται για δυο γαλλικές λέξεις με την ίδια σημασία: σημαίνουν κι οι δυο το «μέλλον». Ο Ντεριντά όμως τις χρησιμοποιεί με διαφορετική έννοια. Μέλλον ονομάζει αυτό που θα συμβεί κάποια στιγμή – αύριο, σ’ ένα μήνα, σ’ εκατό χρόνια. Αυτό το μέλλον είναι, σε κάποιο βαθμό, προβλέψιμο και μπορούμε, εν μέρει, να το προγραμματίσουμε.

Η ανθισμένη και η ξηρανθείσα συκή

«Έσκυψα και τη φίλησα.
   "Είμαι ο άνεμος", της ψιθύρισα απαλά στ’ αυτί. "Πάμε πίσω από κείνη τη συκιά. Θα φυσήξω, και θα πέφτουν τα φύλλα της γύρω μας, σιγά-σιγά· έτσι κανένα αδιάκριτο μάτι δε θα μπορεί να μας δει όταν θα σ’ αγκαλιάζω".

Ο νεκρός ταξιδιώτης, το νερό και τα όνειρα

Στο ωραιότατο βιβλίο του Το νερό και τα όνειρα ο Γκαστόν Μπασελάρ διατυπώνει μερικές πολύ ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις για τη σχέση των λογοτεχνικών ονείρων με την τελετουργική καταβύθιση του νεκρού στη θάλασσα:

Η αρχή της παγκόσμιας ιστορίας

Ας υποθέσουμε ότι η ιστορία του κόσμου είναι μία και ενιαία· ας υποθέσουμε επίσης ότι αυτή η μοναδική ιστορία είναι γραμμική: ότι αποτελείται απ’ το παρελθόν που αφήσαμε πίσω μας, απ’ το παρόν που βιώνουμε τώρα και απ’ το μέλλον που περιμένουμε να ’ρθεί. Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι το εξής: σε ποιο σημείο αυτής της χρονικής ακολουθίας εντοπίζεται το παρόν μας; Σε ποιο σημείο της νοητής γραμμής βρίσκεται το τώρα μας; Είμαστε άραγε στην αρχή του χρόνου ή στο τέλος της ιστορίας; Ή μήπως η ανθρωπότητα είναι ένας ώριμος άνθρωπος που έζησε τα χρόνια της νεότητάς του και βαδίζει προς τα γήρας; Θα μπορούσαμε άραγε να πούμε ότι έχουμε διανύσει τη μισή απόσταση και μας υπολείπεται άλλη τόση;

καιρός του φιλήσαι και καιρός του μισήσαι, καιρός πολέμου και καιρός ειρήνης

Στο ωραιότατο ποίημα του Γιώργη Παυλόπουλου «Δεν ξανακοίταξα», έρχονται σε αντιπαράθεση δύο εντελώς διαφορετικοί χρονότοποι, ο χρονότοπος του πολέμου κι ο χρονότοπος της ειρήνης: 

Για τον Χάμπερμας

Στο πρόσφατο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας, που έγινε στην Αθήνα, ο Γιούργκεν Χάμπερμας ήταν το τιμώμενο πρόσωπο. Εκφώνησε την κεντρική ομιλία και έδωσε συνέντευξη τύπου, ενώ υπήρξε και τιμητική συνεδρίαση αφιερωμένη στο έργο του. Όλα τα φώτα της δημοσιότητας ήταν στραμμένα πάνω του.

Περί διανοουμένων

Εδώ και λίγες μέρες μαίνεται στο ελληνικό ίντερνετ (σ’ αυτή τη μεταμοντέρνα προσομοίωση δημόσιας σφαίρας, για να χρησιμοποιήσουμε την μποντριγιαρική ορολογία) μια σύγκρουση των πάντων με τους πάντες με επίδικο τους διανοούμενους. Αφορμή είναι συγκεκριμένες παρεμβάσεις διανοούμενων στη δημόσια ζωή· αιτία όμως είναι, κατά τη γνώμη μου, κάτι βαθύτερο: η πολιτικοποίηση της πνευματικής ζωής, ένα φαινόμενο που έχει ενταθεί το τελευταίο διάστημα.

Το Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας και η ελληνική διανόηση

Την προηγούμενη βδομάδα, από τις 4 μέχρι τις 10 Αυγούστου, διεξήχθη στην Ελλάδα το 23ο Παγκόσμιο Συνέδριο Φιλοσοφίας. Τα Παγκόσμια Συνέδρια Φιλοσοφίας διοργανώνονται κάθε πέντε χρόνια από τη Διεθνή Ομοσπονδία Φιλοσοφικών Εταιρειών (το πρώτο συνέδριο έγινε στο Παρίσι το 1900).

Λίγα παπαδιαμαντικά όνειρα ακόμη

Απ’ τη «Φαρμακολύτρια»:

Πάλι μια νύχτα, έβλεπα στ᾽ όνειρό μου πως βρισκόμουν στο ξωκκλήσι της Αγίας, κ᾽ εκεί είδα τάχα ένα πράμα παράξενο πολύ, να προβάλη και να βγη έξω και να κυλιστή, από κείνο το στοιχειωμένο χτίριο…