Υπέρ της λογοτεχνικής θεωρίας

Επειδή πληθαίνουν τον τελευταίο καιρό οι φωνές εναντίον της λογοτεχνικής θεωρίας, θα ήθελα να αρθρώσω εδώ δυο λόγια υποστηρικτικά γι’ αυτήν. Νομίζω πως η λογοτεχνική θεωρία είναι ένας σπουδαιότατος κλάδος της επιστήμης της λογοτεχνίας και σήμερα έχει πλέον κερδίσει επάξια τη θέση της στο χάρτη των επιστημών.

Ο Αγκάμπεν, η βάση και το εποικοδόμημα

Όπως φαίνεται και απ’ αυτό το κείμενο του Lenin Reloaded, η συζήτηση για το κείμενο του Αγκάμπεν συνεχίζεται. Και συνεχίζεται ακριβώς επειδή θίγει ένα κομβικό ζήτημα: ποια είναι και ποια πρέπει να είναι η πολιτισμική φυσιογνωμία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ή Ευρωπαϊκής Αυτοκρατορίας, όπως ίσως θα έπρεπε να την ονομάζουμε). Το ζήτημα αυτό βέβαια, όπως θα επιχειρήσω να δείξω στη συνέχεια του κειμένου μου, συνδέεται και μ’ ένα άλλο κεφαλαιώδες ζήτημα της σύγχρονης θεωρίας: ποια είναι η θέση του πολιτισμού στη ζωή των λαών και των κοινωνιών.

Όπως επισημαίνει ο Αγκάμπεν αλλά και πολλοί άλλοι στοχαστές, οι πολιτικές ελίτ της Ευρώπης αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν την Ένωση και να συγκροτήσουν την Αυτοκρατορία σε αποκλειστικά οικονομική βάση. Αυτή η απόφαση, της αποκλειστικά οικονομικής ενοποίησης, ελήφθη ερήμην των λαών της Ευρώπης. Και όσες φορές ετέθη σε δημοψήφισμα, μας θυμίζει ο Αγκάμπεν, απορρίφθηκε. Στην πραγματικότητα, η απόφαση εφαρμόζεται από τα πάνω, με την ανοχή των κυβερνωμένων. 

Περί Αγκάμπεν και Λατινικής Αυτοκρατορίας

Στις 24 Μαρτίου δημοσιεύτηκε στην εφ. Liberation ένα κείμενο του Τζόρτζιο Αγκάμπεν με τίτλο «Η Λατινική Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται!» (ελληνική μετάφραση εδώ). Το ωραίο κείμενο του Ιταλού φιλοσόφου διαβάστηκε και σχολιάστηκε εκτενώς (βλ., για παράδειγμα, εδώ, εδώ, εδώ και εδώ). Η ανάλυση του Left Liberal Synthesis, γνώστη του αγκαμπενικού έργου, αξίζει, νομίζω, να προσεχτεί ιδιαίτερα. 

Θα ήθελα εδώ να προτείνω μια κάπως διαφορετική ανάγνωση του αγκαμπενικού κειμένου. Δεν έχω βέβαια την πρόθεση να αντιπαρατεθώ στις μέχρι τώρα αναγνώσεις. Περισσότερο θα ήθελα να συμπληρώσω τη σχετική συζήτηση, να την εμπλουτίσω ει δυνατόν με κάποια επιπλέον στοιχεία.

Κατά τη γνώμη μου, ο Αγκάμπεν, αντίθετα με την εντύπωση που προκαλεί η πρώτη ανάγνωση του κειμένου του, δεν προτείνει τη σύσταση μιας Λατινικής Αυτοκρατορίας ως πολιτικού υποκειμένου. Αυτό που προτείνει είναι να αξιοποιήσουμε την ιδέα του Κοζέβ περί Λατινικής Αυτοκρατορίας προκειμένου να πιέσουμε για ριζικές αλλαγές εντός της υπάρχουσας (ή υπό διαμόρφωση) Ευρωπαϊκής Αυτοκρατορίας.