Εδώ θα ήθελα μόνο να υπενθυμίσω ότι το νεωτερικό εθνικό κράτος αντιμετώπισε εξαρχής τους τσιγγάνους με εχθρότητα και θέλησε να τους εξαφανίσει. Οι τσιγγάνοι δεν υποτάσσονταν στη λογική του έθνους ούτε στη λογική του νεωτερικού κράτους. Τα αφηγείται ωραία ο Α. Γ. Δαλέζιος στο λήμμα «Ατσίγγανοι» της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας: «Το παράδειγμα της Ισπανίας, ήτις εξεδίωξε τους Ατσιγγάνους κατά την εποχή των θρησκευτικών διωγμών, ηκολούθησαν κατά τον ΙΣΤ΄αιώνα η Αγγλία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Ολλανδία και η Γερμανία. Εψηφίσθησαν τότε ειδικοί νόμοι, καθ’ ους οι Ατσίγγανοι υπεχρεούντο να εγκαταλίπωσι παραχρήμα τα ξένα εδάφη, εν οις είχον εγκατασταθή, απειλούμενοι δια βαρυτάτων ποινών εν περιπτώσει επανόδου. Αλλά, καίτοι οι νόμοι ούτοι εφηρμόσθησαν εν μέρει αυστηρώς, δεν κατωρθώθη η εκ των μνημονευθεισών χωρών απομάκρυνσίς των.
Κατόπιν κατεβλήθη προσπάθεια, όπως οι Ατσίγγανοι εγκαταλείψωσι τον άστατον βίον αυτών και αφομοιωθώσι προς το περιβάλλον, εις το οποίον ήσαν τόσον ενοχλητικοί. Αλλά και η προσπάθεια αυτή δεν εστέφθη υπό μεγάλης επιτυχίας. Η Μαρία Θηρεσία έσχεν οικτίρμονα αντίληψιν απέναντι των Ατσιγγάνων. Επέβαλεν εις αυτούς να μη φέρωσι πλέον το επιλήψιμον όνομά των, αλλά να καλώνται εφεξής Ούι-Μαγυάρ, ήτοι Νεοαγρόται. Επειδή όμως το εν έτει 1768 εκδοθέν πρώτον σχετικόν διάταγμα έμεινεν άνευ αποτελέσματος, αι αυστριακαί αρχαί ηναγκάσθησαν τω 1773 να καταφύγωσιν εις την βίαν, αποσπάσασαι εκ των γονέων τα τέκνα επί τω τέλει, όπως αναθρέψωσι ταύτα εις τον Χριστιανισμόν. Αλλά και πάλιν ο σκοπός ούτος έμεινεν απραγματοποίητος. Αποτελεσματικώτερα οπωσδήποτε υπήρξαν τα σχετικά προς τους Ατσιγγάνους διατάγματα Ιωσήφ του Β΄. Κατά τον ΙΗ΄ αιώνα ιδρύθη εν Πρωσσία σχολή προς αγωγίν και μόρφωσιν των Ατσιγγανοπαίδων, αλλά μετά πάροδον μικρού χρόνου έπαυσε λειτουργούσα ελλείψει μαθητών. Και αι τω 1827 εν Αγγλία καταβληθείσαι προσπάθειαι προς εκπολίτισιν των νομάδων τούτων απέβησαν μάταιαι. Το αυτό συνέβη και εν Ρωσία τω 1847. Χαρακτηριστικόν του ασυγκροτήτου και ακαταρτίστου της φυλής είναι και το ότι οι Ατσίγγανοι σημειούνται εις τα τουρκικά ληξιαρχικά βιβλία ουχί ως έθνος (μελλέτ), ως όλοι οι άλλοι πληθυσμοί της Τουρκίας (έλληνες, Αρμένιοι, Εβραίοι, Βούλγαροι κτλ.), οι ανεγνωρισμένοι ως κατηρτισμέναι κοινότητες, αλλ’ ως ταϊφά = ομάς ή φυλή.» (2η έκδ., τόμ. ΣΤ΄, σελ. 141)
Παρά τους συνεχείς διωγμούς, οι τσιγγάνοι κατάφεραν να επιβιώσουν. Είναι μάλιστα αξιοσημείωτο ότι προϋπήρχαν του έθνους-κράτους και είναι πιθανό να συνεχίσουν να υπάρχουν και μετά την εξαφάνισή του.
Χάρη στο μυστήριο που τους περιβάλλει, οι τσιγγάνοι γίνονται συχνά ήρωες λογοτεχνικών έργων. Κυρίως είναι οι νεαρές τσιγγάνες, με την εξωτική ομορφιά τους, που κεντρίζουν τη φαντασία των συγγραφέων. Για παράδειγμα, η gitanilla του Θερβάντες, η Εσμεράλδα του Ουγκώ ή η γυφτοπούλα Αϊμά του Παπαδιαμάντη.
Αϊμά λένε και την τσιγγάνα που εμφανίζεται στο μυθιστόρημα του Τρικογλίδη για το οποίο έγραψα την περασμένη Παρασκευή. Η ιστορία της μάλιστα, που είναι εγκιβωτισμένη στην κυρίως ιστορία της Ζέλικα και του Τζαφάρ, είναι πολύ ενδιαφέρουσα: Η Αϊμά είναι πανέμορφη και την ερωτεύεται ο κακός μάγος Μουταμίτ. Αυτή αρνείται τον έρωτά του, γιατί είναι ερωτευμένη με τον ήρωα Άνταρ. Τότε ο Μουταμίτ την απάγει, τη μεταμορφώνει σε ελαφίνα και τη φυλακίζει σ’ έναν πύργο στη μέση του πουθενά. Τελικά, μετά από πολλές περιπέτειες, ο Άνταρ θα καταφέρει, με τη βοήθεια της καλής μάγισσας Σελίμας, να σκοτώσει τον Μουταμίτ και να ελευθερώσει την Αϊμά, στην οποία η Σελίμα θα ξαναδώσει την ανθρώπινη μορφή της.
Η ιστορία όμως δεν τελειώνει εδώ. Η Αϊμά σύντομα θα εγκαταλείψει τον εραστή της, όχι για κάποιον άλλο άντρα αλλά για να ενταχθεί στο μπολσεβικικό κόμμα και να συμμετάσχει στην Οκτωβριανή Επανάσταση. (Να θυμήσω εδώ ότι ο Τρικογλίδης γράφει το μυθιστόρημά του κατά τη δεκαετία του ’20, οπότε η Οκτωβριανή Επανάσταση είναι ένα γεγονός πολύ πρόσφατο ακόμα.) Ο Άνταρ θα καταφέρει να την ξαναβρεί, μετά από πολλές δυσκολίες, και όντας ακόμα ερωτευμένος μαζί της θα της απευθύνει αυτό το εξαίσιο τετράστιχο:
Η Άνοιξη είναι για τους ευτυχισμένους
τότε έλεγες
τώρα έγινες σκληρή
σαν πέτρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου