Ας υποθέσουμε ότι η ιστορία του κόσμου είναι μία και ενιαία· ας υποθέσουμε επίσης ότι αυτή η μοναδική ιστορία είναι γραμμική: ότι αποτελείται απ’ το παρελθόν που αφήσαμε πίσω μας, απ’ το παρόν που βιώνουμε τώρα και απ’ το μέλλον που περιμένουμε να ’ρθεί. Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι το εξής: σε ποιο σημείο αυτής της χρονικής ακολουθίας εντοπίζεται το παρόν μας; Σε ποιο σημείο της νοητής γραμμής βρίσκεται το τώρα μας; Είμαστε άραγε στην αρχή του χρόνου ή στο τέλος της ιστορίας; Ή μήπως η ανθρωπότητα είναι ένας ώριμος άνθρωπος που έζησε τα χρόνια της νεότητάς του και βαδίζει προς τα γήρας; Θα μπορούσαμε άραγε να πούμε ότι έχουμε διανύσει τη μισή απόσταση και μας υπολείπεται άλλη τόση;
Ο μεταμοντερνισμός έτεινε, νομίζω, να πιστεύει ότι έφτασε πια το τέλος της ιστορίας. Αφού βρισκόμαστε μετά (τη Νεωτερικότητα, τον Διαφωτισμό, την Επανάσταση, την Ουτοπία) και όχι πριν από κάτι άλλο, δεν μπορεί παρά να πλησιάζουμε στο τέλος του χρόνου. Το τέλος της ιστορίας άλλωστε ανακοίνωσε το 1989 και ο Φράνσις Φουκουγιάμα (και πριν απ’ αυτόν ο Κοζέβ).
Προσωπικά, τείνω περισσότερο προς την αντίθετη κατεύθυνση. Νομίζω πως βρισκόμαστε στην αρχή της ιστορίας, πως ο χρόνος είναι ένα νεογέννητο βρέφος. Ή, για να το πω καλύτερα, ήταν, είναι και θα είναι ένα νεογέννητο βρέφος. Δεν πρόκειται να ωριμάσει και να γεράσει. Θα ξαναγεννιέται διαρκώς και θα αντιμετωπίζει τον κόσμο με την αφέλεια και την αθωότητα του μικρού παιδιού. Η ιστορία δεν ακολουθεί τους κύκλους του Βίκο ούτε καθορίζεται απ’ την «αιώνια επιστροφή» του Νίτσε. Ξεκινάει διαρκώς απ’ την αρχή, χωρίς ποτέ να ωριμάζει ούτε και να πεθαίνει.
Βέβαια, το ζήτημα είναι πολύ πιο σύνθετο. Όπως γράφει ο Φουκώ: «Η ιστορία δεν είναι μια διάρκεια, είναι μια πολλαπλότητα διαρκειών που συγχέονται μεταξύ τους και τυλίγεται η μία μέσα στην άλλη. Πρέπει λοιπόν να αντικαταστήσουμε την παλιά ιδέα του χρόνου με την ιδέα της πολλαπλής διάρκειας.» (Dits et écrits, II, 279) Η ιστορία δεν είναι μία αλλά πολλές. Υπάρχουν πολλοί χρόνοι, πολλές διάρκειες, πολλοί διαφορετικοί χρονότοποι.
Κάθε χρονότοπος έχει διαφορετική αρχή, μέση και τέλος, διαφορετικό παρελθόν, παρόν και μέλλον. Και όταν για κάποιον ο χρόνος είναι στην αρχή του, για κάποιον άλλο είναι στο τέλος του. Όταν ένα παιδί μεγαλώνει και σιγά σιγά γνωρίζει τη ζωή, ένας γέροντας πεθαίνει και εγκαταλείπει αυτό τον κόσμο. Όταν μια ομάδα εισβάλλει ορμητικά, με νεανικό πάθος, στην ιστορία, κάποια άλλη μαραζώνει και χάνεται στο περιθώριό της. Όλοι αυτοί οι χρονότοποι όμως «τυλίγονται ο ένας μέσα στον άλλο», όπως λέει ο Φουκώ, και φτιάχνουν αυτό το αξεδιάλυτο κουβάρι που είναι η παγκόσμια ιστορία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου